Historiek GUM
Een collectie zo oud als de universiteit
De Universiteit Gent werd in 1817 opgericht door de Koning der Nederlanden Willem I. Ter ondersteuning van het onderwijs schonk Willem I enkele didactische collecties aan de universiteit. Zo schonk de vorst een collectie dierkunde, geneeskundig instrumentarium en archeologie aan de jonge rijksuniversiteit. Gedurende de 200-jarige geschiedenis van de universiteit werden deze deelcollecties verder aangevuld met nieuwe objecten en werden er nieuwe didactische deelcollecties opgestart. Vanaf het laatste kwart van de negentiende eeuw werd de rijksuniversiteit ook steeds meer een plek van onderzoek. Er werden practica ingericht voor studenten en onderzoekslaboratoria voor hoogleraren. De academische collecties zwollen hierdoor nog aan, met instrumenten, modellen en prototypes en onderzoeksobjecten zoals preparaten.
Benoemde en onbenoemde collecties
Vandaag bezit de Universiteit Gent een bijzonder uitgebreide, maar ook mooie en vaak erg waardevolle collectie aan academisch erfgoed. Het gaat over meer dan 400.000 objecten. Ze werden in 2013 in kaart gebracht in het doorlichtingsrapport Balans en Perspectief.
Dat erfgoed is binnen de Universiteit Gent altijd heel erg versnipperd geweest. Zo werden de collecties bewaard in de gebouwen van de universiteiten, verspreid over leslokalen, gangen, practicazalen, inkomhallen, bureaus, maar ook kelders en zolders. Niet zelden werden (en worden) deze collecties ook nog ingezet voor het onderwijs en onderzoek aan de UGent.
Enkele collecties vonden dan weer een onderkomen in een eigen collectiemuseum, binnen de universiteit. Deze kleine musea werden decennialang (of nog veel langer) beheerd, verzorgd en gedocumenteerd door bezielde onderzoekers.
In het begin van de 21ste eeuw waren er het Museum Dierkunde, het Museum Morfologie, het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen, het Archeologisch Museum, de Etnografische Verzamelingen, het Museum voor de Geschiedenis van de Geneeskunde en het Museum Dierick. Allen met een eigen bijzondere voorgeschiedenis.
Gebundelde krachten
Het huidige GUM-project kent een lange voorgeschiedenis, maar werd concreter rond 2010. Nieuwe visienota’s zagen het licht, en dit keer hadden ze de wind in de rug van een nieuw ontluikend bewustzijn voor de waarde van het eigen academisch erfgoed. Het museum kreeg een plek toegewezen in de Campus Ledeganck, een grootschalige renovatie ging van start en een projectaanvraag voor een vierjarige haalbaarheidsstudie werd goedgekeurd. Dit gebeurde onder impuls van de directeurs, de collectiebeheerders en andere medewerkers van de musea van de UGent, samen met de hortulana van de Plantentuin en de archivaris van het Universiteitsarchief Gent, en met de nodige steun van de opeenvolgende universiteitsbesturen.
Begin 2013 werd uiteindelijk het formele samenwerkingsverband ‘De Gentse Universitaire Musea’ opgericht, met als doel om het Gents Universiteitsmuseum (toen nog als werknaam) te realiseren. Het afgelopen decennium werd stap voor stap gewerkt aan de opening van het museum, werd een aparte Entiteit Academisch Erfgoed en Archief opgericht (met daarbinnen het Universiteitsarchief Gent en de Plantentuin Gent naast het Gents Universiteitsmuseum), en werd de visie en de werking op punt gesteld. Vanaf maart 2020 kan ook het brede publiek mee genieten van het nieuwe GUM (Gents Universiteitsmuseum) en zijn collecties.
Bij de opening van het GUM zal het team bestaan uit 20 medewerkers, onder leiding van directeur Marjan Doom. De Entiteit Academisch Erfgoed en Archief wordt geleid door Prof. dr. Freddy Mortier.
Blijvende en steeds groeiende zorg voor academisch erfgoed
Samen met het Universiteitsarchief Gent, de Plantentuin en de Universiteitsbibliotheek Gent en allerhande andere geëngageerde UGent’ers wordt het rijke patrimonium van de Universiteit Gent vandaag met toenemende zorg beheerd en wordt elke dag verder gewerkt aan een verdere professionalisering van het erfgoedbeleid binnen de Universiteit Gent.
In de aanloop
Tijdens de jaren die vooraf gingen aan de opening van het GUM, werd al enkele keren geëxperimenteerd met de nieuwe aanpak, waarbij kunst en wetenschap met elkaar in dialoog gaan.
Dat gebeurde onder andere tijdens 'Post Mortem. Vesalius tussen kunst en wetenschap.' Deze expo benaderde de confrontatie met het dode lichaam vanuit een dialoog tussen wetenschap en hedendaagse kunst. De grens van het taboe werd afgetast, de fijne lijn waar fascinatie en afkeer in elkaar vloeien, bewandeld. Maar bovenal wilde de tentoonstelling een ervaring van ruwe schoonheid aanreiken in de setting van de authentieke 19e-eeuwse autopsiezalen en bibliotheken van de gerechtelijke geneeskunde van de universiteit.
In 2017-2018 trad het GUM, ter gelegenheid van de 200-ste verjaardag van de Universiteit Gent, buiten de muren van de alma mater. Tijdens 'Out of the Box' was het museum met installaties te gast in onder andere Design Museum Gent, Museum Dr Guislain, Sint-Pietersabdij en Sint-Baafskathedraal.
Foto's collecties: Geert Roels
Foto's Out of the Box: Myriam Devriendt
